Enerjinin Farklı Bir Türü: #Motivasyon

Potansiyen enerjinin kinetik enerjiye dönüşmesiyle, bekleyen durağan bir durumdan hareketin meydana gelmesi başlar. İnsan bedenindeki bu durumda, farklı formatlarda kendini göstermektedir. Mesela bir moleküle bağlı fosfor atomunda saklı olan enerjinin, bağın kırılmasıyla ısı ve kimyasal enerji olması, sonrasında tepkimelerde çeşitli sonuçlar doğurması bunun örneğidir. 

Kısa süreli bir enerji kaynağı olarak, motivasyon'dan bahsetmek istiyorum. Odaklanmış bir duruma karşı, hareket yeteneği meydana getirme gücü diyebiliriz. Güdü temelli bir durumdur. Bir noktaya karşı, bir fikre veya olgu içindeki duruma karşı odaklanmayı gerektirir. Davranışa geçecek canlının içsel veya dışsal güç kaynağı olarak düşünülebilir.

 

2007 yılında yayınlanmış olan bir çalışmada; David W Chambers tarafından kısa dönemli bir enerji olarak nitelendirilmiştir. Bu durum bir karar karşı veya durumun ilerlemesine karşı elde edilecek bir aktivite gücü olarak nitelendirilmektedir. Ancak Motivasyon Teorisi farklı kişisel zorlukların varlığını belirtmektedir. Bireysel bir öğrenim sonucunda, kişiselleştirilmiş yollar meydana gelmektedir. Bu da çeşitli yanıtların meydana gelmesini zorlaştırmaktadır.

Maslow'un Piramidi

Kişinin kendisini ilgilendiren durumlarda, odaklanması ve durum içerisindeki rasyonel kararlar vermesi gibi durumların temelinde ise Maslow'un İhtiyaçlar Piramidi yer almaktadır. Bu piramidin temelinde fizyolojik ihtiyaçlar yer almaktadır. Bir üst basamağı güvenlik sağlanmasıdır, kişinin kendisinin ve sağlığının korunmasını temel alır. Bu iki basamak hayatta kalma temelli olguların yönetildiği durumdur. Üçüncü basamağa gelindiğinde "sevgi" devreye girmektedir. Sosyal bir varlık olan insanın çevresiyle olan ilişkisinin sağlanmasını için arkadaşlık, aşk, aile gibi duygusal kökenli konular üzerinde ilerlemesi beklenir. Bundan sonra çevresi tarafından saygı gören, fikirleri dinlenen bir birey olup özgürlüğünü elde etmeye çalışır. Piramidin en önemli ve tamamlayıcı katmanı ise kendini tanımlama katmanı olarak beşinci basamağıdır. Hayatta kalmayı başarmış bireyin, içsel örgüsünde ve bireysel motivasyonunda ilerleyek yaşamı sorgulayan ve yaşayan  bir kişi haline gelişi görülür (2).

Depresyon, yani enerjimizi bizden çalan o önemli hastalığın temelinde de motivasyon kaybı mevcuttur. Bo Li ve Z. Josh Huang tarafından fareler üzerinde yapılan bir deneyde, hücre aktiviteleri ve motivasyon arasındaki bağıntı tanımlanmaya çalışmışıt. Fezf2 gen bölgesi aktif nöron takımları, beynin ön bölgesinde yer alıp, kritik bir rol oynayarak motivasyon için temel sinyallerin oluşumunu sağladığı düşünülmektedir. Farelere ödüller verilerek yapılan testlerde, bölgedeki aktivitenin arttığı görülmüştür. Tam tersi durumda, bölgedeki aktivitenin duraklatılması ise, farelerdeki hızı düşürmüştür. Ancak bu bağlantı hattı yani projeksiyonda meydana gelen değişim, bağımlılık oluşturmadan enerjiyi arttırdığını göstermiştir (3).

Motivasyon üzerine yayınlanan bu projeksiyon hattı, nöral yapı ve bölgedeki uyarı sistemi depresyon üzerine modern yaklaşımda farklı bir boyut katacak perspektifin ilk adımı olarak değerlendirilebilir. Diğer önemli noktası ise, bölgenin bağımlılık yanıtı oluşturmamış olmasıdır.

Motivasyon temelini anlatan Maslow üzerine yapılan önemli eleştirilerden bir tanesi de, teorinin insani özelliklerden öte, hayvansal içgüdüler temelinde yer almasıdır. Ancak teorinin ortaya çıktığı dönemin sosyoekonomik durumu ile birlikte düşünüldüğünde yaklaşım tutarlı görülmektedir. İnsanın ististna olduğunu unutmadan yaklaşarak teorinin kökenini yeniden oluşturmak gerekir. Bu konu üzerine 2017 yılında yayınlanmış çalışmada "Kendin Ol! Ben kim değilim?" vurgusu dikkati çekmektedir. Hayvansal içgüdünün temelinde hayatta kalma ve beslenme en temel durumu oluştururken, tek hedef sürünün devamlılığı olarak düşünülebilir. Bunun için doğru manevralar, üreme teknikleri, göçler gerekebilir. Ancak özgün insan beyni,  kendisine ait kişisel bir yolda ilerleyerek saygınlık elde etmeyi hedeflemektedir. Bireyin hikayesinin temelinde öznel niteliğinin varlığı yer almaaktadır. Bundan dolayı doğada sağ kalma temelli hayvansal içgüdüler yanı sıra, sağlığını koruyucu bireysel bilgisini ve insani niteliklerini geliştirmeyi hedefler (4).

Özgün insan ruhu, varlığının bir enerji döngüsüne borçludur. Bu döngünün bir yerinde fizyolojik ihtiyaçların, diğer tarafta nörolojik yönetim ile elde edilen psikolojik ihtiyaçların varlığı ön plandadır. Genetik yapımız, çevresel kazanımlarımız ve anatomik farklılaşmalarımız bizim içimizdeki kısa zamanlı odaklanmış güç oluşturan motivasyon durumumuz için en önemli faktörü oluşturmaktadır.

1. Chambers DW. Motivation. J Am Coll Dent. 2007 Summer;74(2):34-41. PMID: 18232579.

2. Maslow, A.H. (1943). "A theory of human motivation". Psychological Review. 50 (4): 370–396. CiteSeerX 10.1.1.334.7586. doi:10.1037/h0054346.

3. Deng H, Xiao X, Yang T, Ritola K, Hantman A, Li Y, Huang ZJ, Li B. A genetically defined insula-brainstem circuit selectively controls motivational vigor. Cell. 2021 Dec 22;184(26):6344-6360.e18. doi: 10.1016/j.cell.2021.11.019. Epub 2021 Dec 9. PMID: 34890577.

4.  Abulof, U. Be Yourself! How Am I Not myself?. Soc 54, 530–532 (2017). https://doi.org/10.1007/s12115-017-0183-0