18. yy döneminden
Ansiklopedi projesinin bir parçasıdır.
Fransız milliyetnamesi yayınlandığı döneme millete sadakat krala sadakatten önde gelmekteydi. 1755 sonrası dönemlerde meydana gelen 175-1763 7 yıl savaşında tüm dünya üzerindeki sömürge oyunlarında İngiltere ile Frasa arasında bir yarış başladı. Bir Fransız'ın İngiltere'yi övmesi aşağılayıcı bir bakış açısıydı. Öven kişiler kozmopolit yurttaş kabul edilirdi.
Bu dönemde
Le'ansiklopedia içerisinde yer alan bir denemedir, "Beğeni üzerine bir deneme" isimli eser.
Beğeni nedir?
Eğitimli insanla medeni ülkenin ayrıt edici özelliğidir. Evrensel bir yargı meselesidir beğeni. Herkesin er konuda fikir beyan edebileceği, mutlak iyi, mutlak güzelin olmadığı bir durumdur.
Bir şey güzel olduğu için hoşumuza gitmez, hoşumuza gittiği için güzeldir. Haz beğeninin kaynağıdır.
Decartes'e haz yanıltıcıdır, beden önemsiz ve yanıltıcıdır.
Hazzın temelinde
"Ruh" vardır. Ruh fikirleri değerlendirmek, düşünen bir varlığa dönüştürerek doğal bir haz duyar. Tüm kanunlar makinelerin standartlarına göre meydana getirilir.
Sanat bize haz verecek şekilde düzenlenir. Bizimle belli bir nesne arasındaki bağ oluşturan olgudur. Haz aldığım nesne bizi bir başkasına, daha yenisine götürür.
Zeka; sağ duyu, muhakeme, uyum ve hünerdir. Doğa bakışımızdan saklanır, sanat saklananı ortaya çıkartır. Bakışımızı daha uzağa götürdükçe daha fazla zevk alırız.
Düzenden kaynaklanan hazlar vardır. Karmaşa bile kendi içinde gruplandırılarak haz verir. Bir
"Savaş tablosu" içerisinde bile gruplandırmalar ile kaos görünür, bu hazzın temelidir.
Simetriden kaynaklanan hazlar vardır. Acıdan korur, işi azaltır, çeşitliliği ortadan kaldırmadığı sürece yararlıdır.
Doğa
tezatlıkları sever, tezatlıklar teammül edilemez durumları tahammül edilebilir kıldığı gibi, insanın tahammülünü de bozabilir. Tek tip olmayan davranışlar haz verir.
Süreklilik mimari içerisinde de mevcuttur,
Gotik tarz mimari göz için muammalar oluştururken hazzını kaybeder,
Greek mimari, keyif veren tek tiptir, haz verir.
Haz duygusunun temelinde fayda varsa iyiliği, duyulan duygu nötr ise güzelliği gösterir.
Tezatlık içerisinde süreklilik simetriyi meydana getirir, karşıtlık tamin edilir hale gelince benzerliğe dönüşür. Ruh sürekli değişken duruma tahammül edemez. Doğaya karşı mücedale insanda
"bakımlı bir bahçe" meydana getirir. Bu durum bir çabanın göstergesidir. Sahibi bizi düşündürür, bu durum mutluluk verir.
Sanatın içinden gelen birisi
Raffaello Sanzio diğer sanatçılardan farklı bir beğeni tarzının göstergesidir, vaat etmek yerine gösterendir. Yaptığı eserlerde meydana gelen hazlar bunun göstergesidir.
Cazibe yüzde bulunur, güzellik tek türdür, çekicilik çok farklı şekilde olur. Spontan davranışlar büyüleyicidir. Kıvrak zeka etkileyii olur, hazırlıksız giyimler güzel durur. Karşıtlık birbirini ön plana çıkartır. Fikirler karşıt olunca çeşitlilik artar, daha örtük olur.
Naiflik soyluluk ile bayalık arasındadır. En derin düşüncelerdendir.
Sanat kuralları beğeni ve istisnaları belirler.
View all my reviews